,
Meer joodse verhalen lezen?
Ga naar mijn andere website CASBOEK.NL
of naar mijn column pagina op de Mussar site

Het verhaal
van Rabbi Nathan


Nathan Hertz was een fruitverkoper in het stadje  Nemirov  , in de streek Podolië, ergens in Oost-Europa, een stadje met veel chassidische joden, arme mensen met een spontaan en diep geloof in God en hun rebbe. 
Op een dag sprak Nathan niet meer. Hij verwaarloosde zijn handel, ging niet meer naar de markt en niet meer naar de synagoge, bleef lang in bed, zei geen ochtendgebed meer en zat uren in een hoek. Het ging niet goed met Nathan. 
Op een keer werd Nathan ernstig ziek en hij was bang, dat hij niet lang meer zou leven. 
Zijn vrouw was heel ongerust en riep een aantal wijze mannen uit de omgeving van Nemirov te hulp. Daar stonden ze dan bij zijn ziekbed. Nathan zweette en keek nerveus de kring om zijn bed rond. Hij beefde. Was het van de koorts of van de angst? 
Eindelijk sprak hij. 
- ‘Lieve mensen, ik weet, dat ik het niet lang meer maak. Ik ben wanhopig. Ik ben een waardeloos mens geweest. Ik heb mijn gebeden verwaarloosd, ik ben vaak op de sabbat niet naar de synagoge gegaan, ik heb de gewichten van mijn weegschaal te zwaar gemaakt en te veel voor mijn appels en peren gerekend, ik heb teveel van het geld gehouden en niet genoeg van mijn vrouw en kinderen, ik heb kwaad gesproken en gelogen. Ik heb mijn medemensen niet genoeg geholpen en veel te weinig goede daden gedaan. Zoveel ben ik tekort geschoten in hoe je moet leven volgens onze grote leraar Mozes. Wat moet ik doen als ik voor de troon van de Almachtige sta?' 

Rabbi Zoesja van het naburige dorp Hanipol schudde zijn hoofd. 
- Nathan, je zal niet gevraagd worden, waarom je niet méér zoals Mozes bent geweest. 
Ik denk, dat je gevraagd zal worden: ‘Nathan Hertz, waarom ben je niet méér Nathan Hertz geweest? 
Nathan slaakte een diepe zucht. Hij was nog steeds bang, maar ook kwam een diep verdriet in hem op. Lang bleef het stil. 
- Ik heb mijn best gedaan om te zijn wat mijn vader wilde, dat ik was, wat mijn familie wilde, wat mijn buren wilde, wat de Rebbe wilde, wat de wet van Mozes wilde dat ik was. Maar wie is Nathan nou eigenlijk, wie is Nathan echt; ik weet het nog steeds niet. Ik heb gefaald. Het is of ik een grote barst in mijn ziel heb. 

De wijze Rabbi Jakob Jozef uit het dorp Polnoje zei: 
Nathan, misschien ben jij wel als die emmer aan het juk van de waterdrager. 
- Hoezo?, vroeg de zieke 
- Twee emmers droeg de waterdrager iedere dag aan een juk naar de rivier om ze te vullen met water voor zijn gezin en zijn akker. Maar een van de emmers, de rechter emmer, had een barst. Daardoor lekte steeds de helft van het water weg op de terugweg van de rivier naar het bassin bij het huis van de waterdrager. Als de emmers 's nachts in de schuur stonden, zei de linker emmer tegen de rechter: ‘ik ben een echte emmer, die zijn waarde bewijst, mooie emmer ben jij, je laat de helft weglekken, wat voor waarde heb jij nou...'. Op den duur kon de emmer met de barst het niet meer uithouden. Hij meldde zich in een droom van de waterdrager. De emmer zei, ik ‘voel me waardeloos, een kapotte emmer ben ik, doe me toch weg en koop een nieuwe emmer.' De waterdrager antwoordde hem. ‘ Let morgen eens goed op. Aan de rechter kant van het pad, jouw kant, is het groen en bloeien de bloemen. Dat komt omdat jij iedere dag je water geeft aan de rechter kant van het pad. Daardoor konden de daar aangelande zaadjes ontkiemen en tot bloei komen. Iedere dag ben ik blij, want door de bloemen is mijn pad minder saai. Juist om jouw lek waardeer ik jou.'

Rabbi Nachman was net binnengekomen uit het naburig stadje Breslow. Hij had het verhaal over de waterdrager gehoord. Ook hij was een verhalenverteller. Hij zei: 
- Over een barst gesproken, ik moet denken aan het verhaal van de koning en zijn juweel. Er was er eens een koning, die een prachtige edelsteen had. Hij keek er iedere dag naar en dat gaf hem nieuwe energie. Op een dag schrok hij vreselijk door een donderslag bij heldere hemel en de edelsteen viel uit zijn hand op de harde paleisvloer. Er was een grote barst in het juweel gekomen. De koning zond boodschappers naar alle delen van het rijk om ambachtslieden op te roepen naar het paleis te komen om de steen te repareren. Maar de enkelen die kwamen zeiden er niets aan te kunnen doen. Uiteindelijk meldde zich toch een oude juwelier, die van ver kwam. 
- Ik kan er wat aan doen, zei hij, maar u moet mij beloven mij volstrekte vrij te laten.
De koning had geen keus en de werkman richtte zijn werkplaats in het paleis in en toog aan de arbeid. Vele dagen was hij bezig, behalve natuurlijk op de sabbat. Eindelijk dook hij op en liet de koning de edelsteen zien. In het juweel had de oude man de lijnen van de barst omgewerkt tot een bloem, diep uitgekerfd in de kostbare steen. De koning hapte naar adem, zo prachtig zag het eruit. Juist door de barst was de steen nog kostbaarder geworden dan hij al was. ‘ 

Toen Rabbi Nachman was uitgesproken, barstte Nathan Herz in tranen uit. Het leek het of een lichtstraal in de donkere kamer van zijn hart was binnengevallen. Vanaf toen begon een langzaam herstel van de zieke man. Hij werd een leerling van Nachman van Breslow, van de Rebbe, zoals de joden een wijze leraar noemen. De Rebbe zei tegen zijn leerlingen: de wereld lijkt absurd, maar achter die absurditeit is altijd betekenis en zin te vinden. Weet dat iedere daad, hoe klein ook, verschil kan maken. Vergeet nooit dat jij jouw eigen steen kan bijdragen in de verlossing van de wereld ondanks alle absurditeit en tegen alle frustraties en teleurstelling in. Het is nooit te laat om te worden wie je mogelijk kan zijn. 

Iedere dag ging Nathan nu een kleine positieve daad doen. Met iedere daad viel er weer een nieuwe lichtstraal in zijn hart. 
Hij ging weer vroeger opstaan. 
De volgende dag deed hij weer zijn ochtend gebed, want soms is het lot zwaarder dan de ziel en helpt de Eeuwige een beetje dragen. 
De dagen daarna ruimde hij zijn schuur op en werkte hij zijn boeken bij. 
Hij bracht zijn weegschaal in orde en ijkte zijn gewichten. 
Hij ging naar de markt en groette de mensen met een glimlach. Hij begon de zieken in het stadje te bezoeken. De mensen praatten graag met hem en stortten hun hart bij hem uit. Ze voelden dat Nathan wist waar ze het over hadden. 

Na jaren stierf Rabbi Nachman, nog geen veertig was hij. Hij benoemde zijn leerling Nathan als zijn opvolger. De wereld is een smalle brug, maar de hoofdzaak is om niet bang te zijn, zong Rabbi Nachman altijd en Rabbi Nathan zong het hem na en daarna heel Israel tot op de dag van vandaag; in het Hebreeuws klinkt het zo: “Kol ha-olam koelo gèsjèr tsar me'od, we ha'ikar lo lefached klal”. 

RC juni 2016

Bronnen
Het verhaal is fictie maar bevat elementen uit de chassidische werkelijkheid van de 18 e en 19e eeuw. Rabbi Nathan, geboren in Nemiriv, heeft werkelijk bestaan ( Nathan van Breslov   , January 22, 1780 – December 20, 1844, ook bekend als  Reb Noson   , geboren als  Nathan Sternhartz   , was belangrijkste leerling en secretaris van Rebbe  Nachman van Breslov  , stichter van de Breslover Hasidim 
Ons verhaal over de depressie en over hoe Nathan leerling werd van Rebbe Nachman is louter fictie. 
Nemirov/Nemiriv is een bestaand stadje in het westen van de tegenwoordige Oekraine. De pogrom van de Kozakken van Chmielnicki medio 17 e eeuw roeide de meeste joden van Nemirov uit. Later herstelde het stadje zich en werd weer een centrum van joodse studie en chassidisme, tot de Tweede Wereldoorlog en de Sjoa. 
Reb Zoesja/Zusya was een chassidische meester uit de bloeitijd in de 18 e en 19 e eeuw. 
Zijn uitspraak van waarom hij niet Rabbi Zusya is geweest is een klassieke anekdote uit Martin Bubers ‘Chassidische vertellingen'. 
De twee verhalen over de waterdrager en de edelsteen stammen uit de chassidische sfeer en heb ik bewerkt uit de Breslover internet site http://www.davka.org/what/text/sermonics/srmnyk64perfect.html 

http://www.davka.org/what/text/sermonics/srmnyk64perfect.html

meer joodse verhalen op CASBOEK.NL